De nieuwe ‘wonder schoenen’ met carbon platen

Iedereen die hardloopt heeft het inmiddels wel meegekregen. Sinds twee jaar zijn er ‘wonderschoenen’ op de markt, schoenen die je daadwerkelijk sneller laten lopen. En de discussie is sinds de geslaagde poging van Eliud Kipchoge om de marathon afstand binnen de 2 uur te lopen helemaal losgebarsten. De IAAF heeft reeds een onderzoek gestart of en waar er eventueel grenzen aan de ontwikkeling van de schoenen moeten worden gelegd. Dat op zich is al een interessante discussie, maar voor een andere column.

In dit artikel gaan we wat dieper in op de how -and-why- deze nieuwe schoenen zo goed werken. Nike is absoluut de partij geweest die deze hele nieuwe categorie van schoenen een nieuwe gezicht heeft gegeven. Maar Nike heeft het materiaal niet uitgevonden. Die eer komt de firma Arkema toe. Het gerucht wil dat de Franse firma Arkema, producent van het Pebax foam -wat Nike nu ‘Zoom X’ noemt- in eerste instantie het materiaal al een jaar of 4 a 5 geleden aan het, eveneens, Franse Hoka One One heeft aangeboden. Het gerucht wil dat Hoka er destijds nog geen heil in zag of er nog niet klaar voor was. Hierna zou het Pebax foam aan Nike aangeboden en deze hebben het daarna onmiskenbaar goed in de markt gezet. Overigens is het gebruik van carbon elementen in de zolen van hardloopschoenen niet nieuw. Dat werd in de eind jaren ’80 en in de jaren ’90 ook al door verschillende merken gedaan, maar niet met het effect en de functie waar het nu om gaat in deze nieuwe categorie schoenen.

Het bijzondere van het Pebax foam is de enorme energy return eigenschappen die het materiaal heeft en afhankelijk van de verwerking kan oplopen tot wel 80 a 90%. Het probleem is echter dat het ook erg zacht is. En wanneer je een zacht materiaal hoog opstapelt dan wordt het minder stabiel en het behoudt zijn vorm niet.

Om de zolen hun specifieke vorm en rollende eigenschappen te laten behouden zonder dat het ten koste gaat van gewicht is er ‘iets’ nodig dat de zool in model houdt. Wanneer je een schoen een bepaalde hoeveelheid ’teensprong’ wilt geven en je wilt als fabrikant dat dit onder belasting nauwelijks verandert dan moet dat materiaal sterk en licht zijn.

Carbon bleek bij uitstek het juiste materiaal hiervoor te zijn. Relatief eenvoudig te produceren, enorm sterk en licht. Het Pebax foam materiaal werkt namelijk veel minder goed wanneer er niet een specifieke vorm aanwezig is. Wat de fabrikanten nu nastreven is dat de vorm van de zool intact blijft wanneer de voeten in de schoenen zitten en wanneer de loper de zolen belast. Je kunt een zool maken die onbelast een hele mooie teensprong en afwikkeling onder de voorvoet heeft, maar als het materiaal zo zacht is dat het zijn vorm verliest onder belasting dan gaat de functie verloren. Dit effect is bijvoorbeeld heel erg goed voelbaar in de Reebok Float Ride Run. Dit model gebruikt het Pebax foam, zelfs al eerder dan Nike, maar geeft in het geheel niet dezelfde ‘pop’ en ‘springy bounce’ als de Nike’s.

En ook Nike heeft in 2 jaar tijd al een complete ontwikkeling van de schoenen laten zien. Nike bracht 2 jaar geleden simultaan de ZoomFly en de VaporFly 4% uit, resp. € 150 en € 250. De eerste had geen carbon, maar een kunststof plaat en Lunarlon foam i.p.v. het Pebax -Zoom X- foam. De VP4% had wel de carbonzool en het Pebax foam.

Ik kocht beide schoenen en ik vond de ZoomFly veel fijner dan de VF4%, wat dan wel weer een flinke tegenvaller was. De ZoomFly gaf inderdaad echt een andere loopsensatie dan veel andere wedstrijdschoenen, de voorvoet was stijf en je kon de zool amper buigen en de zool was ook minder zacht dan de VF4%. De Nike VF4% voelde aan als een vrij zompige, instabiele schoen met een niet comfortabele pasvorm, maar de tijden die er internationaal mee gelopen werden spraken voor zich.

En eerlijk gezegd denk ik dat de schoenen qua zool hardheid heel erg goed waren voor de rappe mannen uit Kenia en Ethiopië, maar niet voor veel Westerlingen die toch minstens de helft meer wegen. Daarnaast liepen deze echt rappe mannen op geheel custom made exemplaren. Het kan ook zijn dat de introductie van de VF4% gewoonweg iets té snel was en wilde Nike het momentum niet missen.

Maar Nike zat zeker op de goede weg en in de jaren erna heeft het geleid tot de huidige VF Next% die nu verkrijgbaar is. Of de exclusieve Nike AlphaFly, Kipchoge’s record race schoenen, ook op de markt gaan komen blijft nog even afwachten. Maar één ding is zeker, alle (on)afhankelijke testen laten zien dat deze nieuwe schoenen werken. Nimmer heeft een merk het voor elkaar gekregen om zoveel niet-schoenen gesponsorde pro triathleten op haar schoenen te laten lopen. Het marktaandeel tijdens triathlons van Nike is sinds de introductie explosief gestegen. Neem de shoe count tijdens IM Hawaii van 2017 en 2018. Hoka One One 2017 naar de troon gestegen en met 18,1% de nummer 1, Nike in datzelfde jaar 5,7%. Een jaar later in 2018 heeft Hoka nog steeds de koppositie met 17,7%, maar Nike stijgt van 5,7% naar 14,4%. En dit jaar wordt het helemaal interessant, de telling zal binnenkort gepubliceerd worden op triathlete.com.

Waar we in eerste instantie dachten dat het juist de carbon platen in de zolen waren die het effect van sneller lopen realiseerden weten we nu dat het meer de foam is die dit als gevolg heeft. Waarbij de carbon platen een specifieke ondersteunende rol spelen in het behoud van meer de afwikkeling van de zooleigenschappen van de schoenen. Dat er een hele ontwikkeling in deze korte tijd gaande is is duidelijk te zien aan de afbeelding van eerder hierboven waarin je de zool opbouw ziet van de VF4% en hier onder de afbeelding uit de patentaanvraag van Nike van VF Next%. De zool doorsnede van Kipchoge’s Alphafly is een compleet bouwwerk van heel veel verschillende onderdelen.

 

Nike is inmiddels niet de enige meer. Ook Hoka One One introduceerde dit jaar maar liefst 2 modellen met carbon zolen. In het vroege voorjaar van 2019 kwam vrij geruisloos de Carbon Rocket op de markt. Een lancering die een jaar of 4 vertraagd was, want de eerlijkheid gebied te zeggen dat Hoka al 2 jaar voor Nike atleten op prototypen schoenen met carbon platen in de zolen had lopen.

Ik had ze destijds zelfs al in mijn handen gehad -helaas waren de prototypen te groot voor mijn voeten :-(-, maar uiteindelijk kwamen ze niet in de collectie tot eerder dit jaar. Hoka gebruikt opvallend genoeg niet het Pebax foam, maar een eigen materiaal, PROFLY foam. En het Pebax foam is niet exclusief van of voor Nike. Een verrassende keuze dus. En later deze zomer werd door Hoka ook nog de Carbon X gelanceerd met het PROFLY X foam.

En er komt meer aan……

Saucony is al 2 jaar bezig met de ontwikkeling van eenzelfde soort schoen. Het zoolmateriaal zal Pebax zijn met een carbon plaat, maar Saucony gaat dit materiaal op haar eigen manier verwerken. James Ward, een US marathonloper zal, net als verleden jaar, zondag a.s. op een prototype van deze Saucony schoenen starten tijdens de New York marathon. De verwachte introductie van de schoenen zal medio april/mei/juni 2020 zijn.

New Balance heeft o.a. onder de voeten van Sebastian Kienle al geruime tijd een prototype van de Fuel Cell Racer zitten. En eerlijk is eerlijk, dit seizoen zien we een andere Sebastian Kienle rond rennen. Sebi heeft zelf al eens via zijn instagram aangegeven dat het ‘miracle’ shoes zijn. En Sebi stond bekend als een über-biker en niet als een atleet die zijn podiumplaatsen tijdens het lopen haalt.

Bekend is dat Sebi voorheen heel veel op de NB 1500 liep, in training en racing. Een vrij directe en actieve schoen, maar weinig vergevingsgezind voor de spieren. En Sebi was een loper die ook vaak geplaagd werd door blessures aan zijn achillespezen. Dit seizoen heeft hij ongetwijfeld ook zijn trainingen aangepast, maar in elk geval zijn schoenen. En de resultaten zijn niet mis. De verwachte, very limited, van de New Balance Fuel Cell Racer introductie medio maart/april 2020.

Brooks is met een model bezig, van Asics weten we sinds Ironman Hawaii door Jan Frodeno dat hij daar met een prototype de wedstrijd liep, maar hij vertelde zelf in een interview dat er geen ‘plaat’ in de schoenen verwerkt was.  En ongetwijfeld gaan er meer merken met dit type schoenen komen.

Skechers lanceert zeer binnenkort de Speed Elite. Nog niet veel over bekend maar we houden ook deze in de gaten.

 

Hoe verhouden de huidige verkrijgbare modellen van Nike en Hoka zich met elkaar. Hieronder een beknopt overzicht en mijn persoonlijke ervaringen.

Nike ZoomFly, het huidige model:

• Flyknit bovenwerk of in een soort VaporWeave materiaal dat lijkt op het bovenwerk van de Next%
• Zool van koolstofvezel over de hele lengte is dezelfde zool die is gebruikt in de VaporFly 4%.
• Nike React zoolmateriaal.
• Gewicht:278 gram herenmaat 43
• Offset: 10 mm (23 mm/33 mm)

Nike VaporFly 4% het huidige model

• Flyknit bovenwerk
• ZoomX foam
• Carbon plaat.
• Gewicht: 195 gram herenmaat 43
• Offset: 10 mm (21 mm voorvoet, 31 mm hak)

Nike ZoomX Vaporfly Next%

• VaporWeave bovenwerk
• ZoomX foam
• Carbon plaat
• Gewicht: 187 gram herenmaat 43
• Offset: 8 mm ( 32 mm voorvoet, 40 mm hak)

Mijn persoonlijke voorkeur van de Nike’s is nog steeds de originele 2017 ZoomFly. Hier had ik het beste loopgevoel op. Voor mij persoonlijk ook het beste effect van de snelheid en de ‘bounce’ in het lopen. De nieuwe Next% is bijzonder qua zool, maar het bovenwerk is mijn optiek kansloos slecht. Het lijkt wel meer een goedkope plastic regenjas als een functioneel materiaal. Voor vrijwel niemand toepasbaar om met blote voeten in te lopen. Ik zag onlangs een top triathleet een opmerking maken ‘fcking awesome sole, gives me speed, it saves my legs in the marathon and I’ll take the blisters that the upper gives me for granted’.  De ZoomX zool is overigens iets steviger, lees; minder zacht, dan de originele VP4%. En ook als gehele schoen stabieler, maar nog steeds geen schoen voor de serieuze over-proneerder. Uitzonderingen daargelaten.

Hoka Carbon Rocket

• Open woven mesh bovenwerk
• PROFLY foam
• Carbon plaat
• Gewicht: 217 gram herenmaat 43
• Offset: 1 mm ( 27 mm voorvoet, 28 mm hak)

Hoka Carbon X

• Single layer bovenwerk
• PROFLY X foam boven de carbon plaat en rubberized foam onder de plaat
• Carbon plaat
• Gewicht: 247 gram herenmaat 43
• Offset: 5 mm ( 30 mm voorvoet, 35 mm hak)

Mijn persoonlijke ervaring, de Carbon Rocket geeft mij de meeste push off of en soms, op een goeie dag, waan ik mezelf een beetje Keniaan. Heel eventjes maar. Maar voor by far het beste gevoel van speed. Het bovenwerk is echter aan de smalle kant, voor mijn flappers niet ideaal. Dit is geheel persoonlijk natuurlijk. Maar waar het om gaat in deze schoenen, de snelheid, de beste. Ze zijn niet zo zacht als de Nike’s VF4% en VF Next% en lijken wat meer qua gevoel  van hardheid op de originele ZoomFly. Ze hebben 1 mm drop en dat is ook niet voor iedereen haalbaar. Ik gebruik ze zelf alweer een tijdje met een 3 mm hakje. Dan geven ze net iets minder stress op de kuitjes.

De Carbon X, persoonlijk voor mij de minste schoen. Bij een vrij specifieke midvoet/voorvoet plaatsing voel ik wel de push naar voren maar zodra je wat meer richting de hak komt is dat gevoel weg. Ook is de schoen niet echt zacht of super dempend zoals de Nike’s dat wel zijn. Het bovenwerk is wat vreemd en voelt wat ‘krakerig’ aan en wanneer het eenmaal goed nat is geworden droogt het nog wat harder op. Maar ondanks dat loop ik geen blaren in de schoenen. De fit is echter veel breder dan van de Carbon Rocket dus het betreft hier echt twee verschillende pasvormen, materialen en gevoel op beide schoenen.

Wat op zich een heel erg interessant gegeven is dat de schoenen veel iedereen wel lijken te werken. Waar eerder gedacht werd dat je een bepaalde snelheid ‘X’ moest lopen om profijt te hebben van de werking van de schoenen lijkt het nu meer zo te zijn dat wanneer je op je eigen wedstrijdsnelheid loopt het werkt. Dat op zichzelf is al een interessante studie, maar het hoe en waarom is nog niet precies onderzocht. Toch zien we over de hele linie hardlopers en triathleten die al jaren geen PR’s meer liepen nu toch harder lopen dan ze sinds lange tijd gedaan hebben. Waar de meeste experts het over eens zijn is dat dit voornamelijk/waarschijnlijk komt omdat de impact op de spieren minder groot is door de demping en dat door het vasthouden van de specifieke vorm van de schoenen door de carbon platen zelfs onder vermoeidheid de looptechniek er minder onder lijdt omdat de schoenen als het ware blijven ‘helpen’ om netjes te blijven lopen.

De komende maanden gaan we nog veel meer modellen van merken zien die allemaal gebruik gaan maken van het Pebax foam of een ander, eigen, materiaal in combinatie met platen, al dan niet van carbon, in de zolen met als de doel sneller te gaan lopen. We gaan zien waar het ons gaat brengen en hoeveel PR’s er door de schoenen gaan sneuvelen.

 

Jeroen van Geelen

Runningschoenen freak, bike fitter en eigenaar van triathlon en runningschoenencentrum TRIPRO hilversum