Kwalificatie voor Kona: wie profiteert van het nieuwe systeem?

Het nieuwe kwalificatiesysteem voor Kona zorgt voor onverwachte verschuivingen: wie profiteert, wie vist achter het net, en hoe eerlijk is het systeem eigenlijk? Met een scherp analytisch oog en een grote liefde voor cijfers volgt Maarten Caminada al jarenlang de internationale triathlon sport op de voet. Hij duikt waar nodig in de data om uit te leggen wat deze veranderingen écht betekenen voor de atleten.

Terug naar Kona

Op 2 juli maakte Ironman bekend dat het wereldkampioenschap Ironman vanaf 2026 weer jaarlijks op Kona zal plaatsvinden, voor zowel mannen als vrouwen. Daarmee komt een einde aan het experiment waarbij het WK afwisselend in Nice en Kona werd georganiseerd en mannen en vrouwen op aparte locaties hun wereldtitel bevochten. Dat experiment kan met recht als weinig succesvol worden bestempeld.

Tegelijkertijd kondigde Ironman een ingrijpende wijziging van het kwalificatiesysteem aan. Niet langer is het aantal deelnemers per agegroup doorslaggevend, maar de geleverde prestatie. De winnaar van een agegroup krijgt als eerste de kans om een WK-slot te accepteren. Bij afzien schuift het slot door naar de nummer twee of drie. Willen ook zij niet naar Kona, dan belandt het slot in de zogenoemde performance pool.

De performance pool uitgelegd

De performance pool wordt pas vastgesteld nadat de laatste atleet is gefinisht. Alle finishtijden worden gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht, waarna een nieuwe, overall ranglijst ontstaat. Deze correctie gebeurt aan de hand van de Kona standard: een factor die is gebaseerd op de resultaten op Kona over de afgelopen vijf edities en de gemiddelde finishtijd van de top-20 per agegroup.

In de praktijk betekent dit dat prestaties uit verschillende leeftijdscategorieën vergelijkbaar worden gemaakt. Zo staat een tijd van exact 9 uur voor een man van 32 gelijk aan 9u59m52s voor een man van 53. Een vrouw van 20 mag zelfs 10u30m20s over dezelfde race doen om op een vergelijkbare prestatie uit te komen.

Zodra de slots voor agegroup-winnaars (en eventuele nummers twee of drie) zijn toegewezen, wordt duidelijk hoeveel plaatsen er overblijven voor de performance pool. Bij een gemiddelde Ironman zijn er zo’n 40 slots beschikbaar, verdeeld over ongeveer 20 agegroups. In de praktijk blijven er dus circa 20 slots over voor de performance pool: gemiddeld één per agegroup. Regionale kampioenschappen, zoals Ironman Cozumel, krijgen meer slots toegewezen.

Eerste effecten: vrouwen vissen achter het net

Bij de eerste wedstrijden na invoering van het nieuwe systeem bleek al snel dat vrouwen relatief weinig profiteerden. Het WK voor vrouwen vond dat jaar op Kona plaats, waardoor de snelste vrouwelijke atleten daar aan de start stonden en niet bij veel kwalificatiewedstrijden. Het gevolg was dat vaak alleen de winnaars van een agegroup een slot kregen en de performance pool weinig opleverde voor vrouwen.

Op 14 november kondigde Ironman daarom een nieuwe aanpassing aan: mannen en vrouwen worden voortaan gescheiden in de performance pool. Agegroup-winnaars behouden hun recht op een slot, maar de overgebleven performance pool-slots worden verdeeld naar rato van het aantal starters per geslacht.

Bijvoorbeeld: bij 40 slots en 20 agegroups blijven er 20 performance pool-slots over. Als vrouwen 16% van het deelnemersveld vormen, gaan er in dit systeem drie van die slots naar vrouwen. Dat percentage van 16% is het gemiddelde aandeel vrouwelijke deelnemers bij Ironman-wedstrijden in de tweede helft van 2025.

Wat zeggen de cijfers?

Voor de kwalificatie voor het WK 2026 zijn 18 Ironman-wedstrijden geanalyseerd, van Kalmar (16 augustus) tot en met Cozumel (23 november), met uitzondering van het WK voor mannen in Nice en het WK voor vrouwen op Kona. In totaal schreven ruim 31.000 atleten zich in, waarvan 89% daadwerkelijk de finish haalde. De overige 11% viel uit via DNF, DNS of DQ.

Er waren 855 slots te verdelen. In het nieuwe systeem gingen daarvan 256 naar vrouwen en 599 naar mannen. Dat betekent dat vrouwen 30% van de slots ontvangen, terwijl zij slechts 16% van het deelnemersveld vormen. Die 30% sluit aan bij de uitgesproken ambitie van Ironman om de vrouwelijke participatie te vergroten. In sommige gevallen kregen vrouwen die aanvankelijk geen slot hadden, dit na de invoering van het nieuwe systeem alsnog met terugwerkende kracht toegekend.

Vergelijken we dit met het oude systeem – waarin slots puur werden verdeeld naar rato van het aantal starters per agegroup – dan is het resultaat opvallend gelijk. Ook daar zouden vrouwen ongeveer 256 slots (30%) hebben gekregen. Dit komt vooral doordat elke agegroup minimaal één slot krijgt, ongeacht de grootte. Pas wanneer de participatie van vrouwen daadwerkelijk stijgt, zullen de verschillen tussen beide systemen zichtbaar worden.

De scheve verdeling bij 50-plussers

Waar het nieuwe systeem wél duidelijk effect heeft, is bij mannen boven de 50 jaar. In het huidige model gaan 279 van de 599 mannenslots (47%) naar deze leeftijdsgroep. In het oude systeem waren dat er 206 (34%). Ter vergelijking: van de bijna 26.000 ingeschreven mannen waren er iets meer dan 7.000 ouder dan 50, zo’n 27% van het totaal.

Dat roept terecht vragen op. Hoe kan het dat deze groep zo’n groot aandeel van de slots krijgt?

Daar zijn twee verklaringen voor. Ten eerste is de Kona standard gebaseerd op resultaten op Kona, een parcours met unieke omstandigheden. Op snellere, vlakke Ironman-parcoursen liggen de tijden – met name op de fiets – dichter bij elkaar. Het voordeel dat jongere mannen op Kona kunnen uitspelen, komt daar minder tot zijn recht, waardoor 50-plussers relatief beter scoren.

Daarnaast starten de agegroups op Kona niet gelijktijdig. Jongere mannen zijn vaak al aan het lopen terwijl oudere agegroups nog tegen stevige tegenwind vanaf Hawi fietsen. Die ongunstigere omstandigheden leiden tot tragere bikesplits en drukken de Kona standard voor oudere mannen verder omlaag.

Hoewel ik heb geprobeerd de Kona standard te reproduceren met verschillende datasets, is dat niet gelukt. Welke data Ironman precies gebruikt heeft blijft onduidelijk, maar mijn conclusie is dat de Kona standard voor mannen boven de 50 structureel te laag ligt. En als het relatief makkelijker wordt voor oudere mannen om zich te kwalificeren, is het onwaarschijnlijk dat dit in 2026 leidt tot snellere tijden en een hogere standaard.

Eerlijker, maar ingewikkelder

Het nieuwe systeem beloont goede prestaties meer dan voorheen, en dat is een duidelijke verbetering. Tegelijkertijd introduceert het een complexiteit die het geheel veel minder intuïtief maakt. De vraag is of die prijs het waard is.

Tenzij Ironman kiest voor een beperkt aantal echte kwalificatiewedstrijden, of alsnog terugkeert naar een tweedaags WK (bij voorkeur op een roulerende locatie), zou een terugkeer naar het oude systeem te overwegen zijn. Dat systeem was misschien iets minder eerlijk voor die 27-jarige vrouw die net als tweede in haar agegroup finisht, maar wel begrijpelijker en transparanter voor iedereen.

Wat blijft, is de essentie

De strategie om je te kwalificeren verandert uiteindelijk nauwelijks. Kies een parcours dat je ligt, speel je sterke punten uit, train harder dan je ooit hebt gedaan en race de wedstrijd van je leven. Meer is het niet. En wie lang genoeg wacht, wordt vanzelf 50-plus.

Kona blijft voor velen de ultieme droom. Ter relativering: over alle besproken wedstrijden ligt de gemiddelde finishtijd van agegroupers – jong of oud, man of vrouw – op 12u31m03s. Dat is een prestatie van formaat. Laten we dat vooral niet uit het oog verliezen.

Over Maarten Caminada
Maarten Caminada beleeft de triathlonsport al sinds 2011 met veel enthousiasme en ruime wedstrijdervaring. Zijn passie voor de sport en oog voor cijfers stellen hem in staat prestaties, trends en ontwikkelingen op internationaal niveau scherp te analyseren. In de toekomst zal hij als gastauteur regelmatig bijdragen aan Trikipedia.